Beta glukan je jedan od najistraživanijih prirodnih imunomodulatora na svetu. Reč je o polisaharidu, odnosno šećeru koji podstiče imuni sistem kako bi što efektnije odbranio organizam od bakterija, virusa, gljivica i parazita.
Pozitivno utiče na zdravlje srca, regulaciju šećera u krvi i jačanje imuniteta, a koristi se kao dodatna pomoć u lečenju brojnih bolesti. Prirodno se ne nalazi u ljudskom organizmu stoga ga je potrebno uzimati ga kroz hranu ili oralno u obliku dodataka ishrani, a kod pojedinih stanja može se nanositi lokalno na kožu ili intravenski kroz infuziju.
Beta glukan u hrani
Beta glukan u hrani je moguće pronaći u namirnicama kao što su ječam, ovas i žitarice celog zrna, zatim pečurke kordiceps, reiši, šitake i maitake, kao i alge.
Namirnice bogate beta glukanom najbolje je konzumirati što manje prerađene jer obradom gube deo ove dragocene supstance. Na primer, umesto instant ovsenih pahuljica ili brašna, bolje je odabrati obične ovsene pahuljice.
Za šta se koristi beta glukan?
Beta glukan se najčešće koristi za podršku imunom sistemu, pogotovo kada je reč o osobama čija je obrambena sposobnost tela oslabljena usled hroničnog umora, fizičkog i emocionalnog stresa i tretmana poput zračenja ili hemioterapije. S obzirom na dokazanu efektnost jačanja imuniteta, beta glukan je koristan za odbranu od bolesti kao što su prehlada, grip i infekcije disajnih puteva.
Ovo su još neke od bolesti i tegoba kod kojih se koristi terapija beta glukanom:
- visok holesterol
- rak
- HIV
- visok krvni pritisak
- hepatitis
- lajmska bolest
- astma
- infekcije uha
- ulcerozni kolitis
- Kronova bolest
- sindrom iritabilnog creva
- bol nakon operacije
- fibromialgija
- reumatoidni artritis
- multipla skleroza
Osim oralne primene, beta glukan se može primenjivati lokalno na koži za probleme kao što su dermatitis, ekcem, bore, rane, opekotine i dijabetički ulkus. Kod obolelih od raka, za jačanje imunog sistema kod osoba zaraženih HIV-om i obolelih od AIDS-a i sprečavanje infekcija nakon operacije, beta glukan se najčešće daje intravenski kroz infuziju.
Svi pričaju o njemu, kažu da leči sve: Da li je đumbir zaista toliko važan sastojak u ishrani?
Beta glukan i visok holesterol
Pojedina istraživanja pokazala su da beta glukan iz ječma i ovsa može da spreči apsorpciju holesterola iz hrane u želucu i crevima. Beta glukan tako može da smanji ukupni holesterol i loš (LDL) holesterol, ako se uzima 3 do 10 grama beta glukana dnevno konzumacijom ječma i ovsa.
Međutim, prema rezultatima novijih istraživanja, beta glukan ne utiče na nivo holesterola. Razlike u rezultatima istraživanja verovatno su posledica načina na koji se prerađuju namirnice koje sadrže beta glukan.
Beta glukan i rak
Kod osoba obolelih od raka beta glukan se najčešće daje kroz infuziju, uz standardnu terapiju za lečenje raka.
1. Rak grlića materice
Postoje dokazi da određene vrste beta glukana intravenskom primenom može produžiti život ženama obolelima od uznapredovalog raka grlića materice ako se koriste uz standardne metode za lečenje raka. Međutim, terapija beta glukanom se u tim slučajevima mora sprovoditi najmanje godinu dana kako bi imala efekta.
2. Rak debelog creva
Ranija istraživanja pokazala su da davanje određene vrste beta glukana kroz infuziju može odložiti rast karcinoma kod pojedinih osoba obolelih od raka debelog creva i rektuma ako se koristi uz standardnu terapiju za lečenje raka.
3. Rak glave i vrata
Istraživanja pokazuju da davanje određene vrste beta glukana putem infuzije, može produžiti život nekim pacijentima s karcinomom glave i vrata, ako se terapija beta glukanom koristi u kombinaciji sa standardnim načinom lečenja te vrste raka.
4. Rak pluća
Pojedina istraživanja su pokazala da davanje beta glukana kroz infuziju, u kombinaciji sa standardnom terapijom za lečenje raka, nema posebnog uticaja na preživljavanje i odlaganje rasta raka pluća u odnosu na slučajeve kada se koristi samo standardna terapija za lečenje raka.
5. Rak kože
U pojedinim slučajevima beta glukan se daje kroz injekciju za lečenje i smanjivanje kožnih tumora koji su posledica širenja karcinoma.
Beta glukan i HPV
S obzirom na to da se beta smatra prirodnim imunomodulatorom, neretko se koristi kao terapija kod osoba zaraženih HPV virusom. Istraživanje provedeno na 60 žena obolelih od cervikalnih bolesti povezanih s HPV-om pokazalo je delotvornost terapije beta glukanom.
Beta glukan i dijabetes
Različita istraživanja o efektima beta glukana na dijabetes pokazala su različite rezultate. Jedno istraživanje je otkrilo da svakodnevna konzumacija hrane koja sadrži beta glukan, na primer ovas, tokom 3 nedelje poboljšava nivo insulina i holesterola kod osoba obolelih od dijabetesa tipa 2. Drugo istraživanje je pokazalo da svakodnevna konzumacija hleba koji sadrži beta glukan iz ovsa tokom 6 meseci smanjuje nivo glukoze u krvi.
Međutim, prema jednom istraživanju, konzumacija namirnica s beta glukanom iz ovsa tokom 3 do 8 nedelja ne utiče na nivo šećera i holesterola u krvi kod obolelih od dijabetesa tipa 2.
Potencijalni razlozi zašto se rezultati tih istraživanja toliko razlikuju su dužina konzumacije namirnica s beta glukanom, količina beta glukana u namirnicama, ali i način pripreme tih namirnica. Istraživanja su pokazala da beta glukan ne snižava nivo šećera u krvi kod odraslih osoba obolelih od dijabetesa tipa 1.
Beta glukan i infekcije gornjih disajnih puteva
Ranijim istraživanjima otkriveno je da svakodnevno uzimanje beta glukana iz kvasca, u kombinaciji s vitaminom C tokom 12 nedelja smanjuje simptome uzrokovane infekcijama gornjih disajnih puteva kod zdravih osoba. Kod trkača uzimanje beta glukana iz kvasca svakodnevno tokom 4 nedelje uoči maratona pomaže u sprečavanju takvih infekcija. Međutim, nije dokazano da beta glukan ima uticaj na dužinu trajanja i učestalost javljanja takvih infekcija.
Beta glukan i mršavljenje
Dokazi o efektima beta glukana na gubitak težine još nisu sasvim potvrđeni. Prema nekim istraživanjima konzumacija beta glukana iz ječma pomaže bržem gubitku kilograma, a uzimanje dodataka ishrani koji sadrže beta glukan iz kvasca može smanjiti obim struka.
Ipak, to ne važi za gojazne osobe jer su istraživanja pokazala da beta glukan nema uticaj na gubitak težine i opseg struka kod njih. Takođe, nije poznato koja doza ili vrsta beta glukana pomaže kod mršavljenja.
Beta glukan i visok krvni pritisak
Istraživanja o efektu beta glukana na visok krvni pritisak daju raznolike rezultate. Dok jedna istraživanja pokazuju da konzumacija ovsenih pahuljica tokom 6 nedelja snižava krvni pritisak, druga istraživanja pokazuju suprotno. Međutim, postoje i istraživanja koja su pokazala da beta glukan može smanjiti krvni pritisak kod pojedinih osoba s višim indeksom telesne mase.
Beta glukan i probava
Dugotrajne upale probavnog trakta
Ranija istraživanja pokazuju da uzimanje proizvoda koji sadrži beta glukane, inozitol i probavne enzime može ublažiti neke simptome dugotrajnih upala probavnog trakta. Međutim, beta glukan nema veći efekat na simptome kao što su bol u želucu, nadutost i gasovi, nego terapija mesalazinom.
Sindrom iritabilnog creva
Rana istraživanja pokazuju da uzimanje proizvoda koji sadrži beta-glukane, inozitol i probavne enzime smanjuje bol, nadutost i gasove, ali ne i druge simptome iritabilnog creva.
Beta glukan i bol nakon operacije
Prema istraživanjima, davanje određene vrste beta glukana napravljenih od kvasca u obliku injekcije smanjuju mogućnost infekcije nakon operacije. Takođe, smanjuju rizik od sepse kod pacijenata s traumom. Rana istraživanja su pokazala da konzumacija hleba koji sadrži 3 grama beta glukana napravljenog od ječma svaki dan tokom 3 meseca smanjuje nadutost i bolove u želucu nakon operacije želuca.
Beta glukan i atopijski dermatitis
O uticaju beta glukana na atopijski dermatitis ne postoji dovoljno dokaza, međutim ranija istraživanja pokazuju da nanošenje kreme koja sadrži beta glukane na kožu svakodnevno tokom 6 meseci može dovesti do malih poboljšanja svraba i smanjiti mogućnost pojave ekcema.
Nuspojave beta glukana
Beta glukan je siguran za većinu odraslih osoba ako se unosi u količinama koje se uobičajeno nalaze u namirnicama bogatima beta glukanom. Do sad nisu zabeležene nuspojave kada se beta glukan unosi oralnim putem.
Prema dosadašnjim istraživanjima, beta glukan je verovatno siguran ako se aplicira lokalno na koži, unosi kroz infuziju ili injekciju. Lokalnom primenom beta glukana može doći do pojave osipa na koži. Kada se unosi kroz infuziju ili injekciju, može se javiti bol na mestu ubrizgavanja, povišena telesna temperatura, glavobolja, bolovi u leđima i zglobovima, mučnina, povraćanje, proliv, vrtoglavica, visok ili nizak krvni pritisak, crvenilo na koži, osip, umor, smanjen broj belih krvnih zrnaca i pojačano mokrenje.
Osobe čija je ishrana siromašna vlaknima trebalo bi beta glukan postupno da uvedu u svoju ishranu. Beta glukan može uzrokovati bolove u želucu, nadutost i gasove ako se uzima u količini većoj od uobičajene.
Posebne mere opreza i upozorenja
Do sad još nije dovoljno istražen uticaj primene beta glukana tokom trudnoće i dojenja.
Kod osoba zaraženih virusom HIV-a, obolelih od AIDS-a ili AIDS-u srodnog kompleksa (ARC) na dlanovima i stopalima se mogu pojaviti lezije ako uzimaju beta glukan iz kvasca. Lezije se mogu javiti tokom prve 2 nedelje lečenja, a nestaju kroz 2 do 4 nedelje nakon prestanka uzimanja beta glukana.
S obzirom na to da beta glukan može smanjiti šećer u krvi, osobe koje pate od hipoglikemije ili uzimaju lekove za snižavanje šećera u krvi treba pre upotrebe beta glukana da se konsultuju s lekarom.
Interakcije s lekovima
Paralelnim uzimanjem lekova koji smanjuju aktivnost imunog sistema (imunosupresivi) može doći do umerenih interakcija jer beta glukan jača imuni sistem, zbog čega može smanjiti efektnost imunosupresiva.
Beta glukan doziranje
Iako ne postoji preporučena doza, istraživanja su pokazala da se efektnost beta glukana razlikuje u zavisnosti od njegovog izvora. Beta glukan iz kvasca tako može smanjiti holesterol ako se svakodnevno tokom 7 do 8 nedelja uzima 7.5 grama beta glukana. S druge strane, beta glukan iz ječma i ovsa je efektan ako se uzima između 3 i 10 grama dnevno tokom 12 nedelja.
Povećanje unosa beta glukana kroz ishranu može poboljšati celokupno zdravlje. Međutim, ako razmišljate o korišćenju beta glukana kroz dodatke ishrani, prvo se obratite svom lekaru za savet.
