Žene se lekaru često žale na bolove u donjem delu stomaka, koji neretko započinju u području donjeg dela leđa, a najčešće šire u donji deo stomaka levo i desno od pupka ili u prepone. Bolovi mogu biti izrazito jaki i javiti se na jednoj ili obe strane. Najčešća lekarska dilema je da li se radi o bolovima zbog promena na kičmi ili zbog bolesti bubrega.
Uzroci bolova se sa sigurnošću mogu razlučiti kliničkim i ultrazvučnim pregledom trbuha. Ukoliko se zaključi da bol ne potiče od kičme, odnosno utvrdi da potiče od bolesti bubrega, pristupa se daljoj dijagnostici. Kod ultrazvučnog pregleda bubrega lekar će uočiti o kakvoj se bolesti radi - upala (akutna ili hronična), kamenci ili pesak, cista ili tumor. Najčešće bolesti bubrega su upalne promene i bubrežni pesak.
Ciste i tumori bubrega
Ne izazivaju bolove ukoliko nisu veći od 4-5 cm u prečniku. Poznato je da se ciste i tumori bubrega, koji su najčešće zloćudni, slučajno otkrivaju na ultrazvučnom pregledu stomaka.
Upale bubrega
Bolovi zbog upale bubrega najčešće su praćeni povišenom temperaturom, ponekad do 40 ° C temperaturom i drhtavicom. Sedimentacija je često povišena, leukociti u krvi gotovo uvek povišeni, a u mokraći je povišen broj leukocita, često i belančevina i eritrocita. Kod jače upale mokrenje postaje oskudnije, ali učestalije, najčešće bez peckanja. Peckanje kod mokrenja javlja se kod upale u donjim delovima mokraćnog sistema (mokraćna cev i mokraćna bešika). Bolovi se vrlo često "šire" u obe prepone tj. donji deo stomaka, levo i desno od pupka.
Nespecifične upale bubrega nastaju kada pesak ili kamenac na svom putu izlaska iz bubrega ozlijede sluzokožu i izazovu lokalnu upalu na mestu povrede. Specifične upale najčešće prouzrokuju specifične bakterije (Escherichia colli, Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis, streptoccocus, stafiloccocus) i mnoge druge. Dugo se leče, a uz antibiotike se moraju upotrebiti i neki drugi lekovi i pomoćna lekovita sredstva.
Bolovi koje žene opisuju na desnoj strani donjeg dela stomaka kod lekara nameće dilemu da li se radi o nekoj od navedenih bolesti (upala, pesak, kamenac) ili se radi o reflektirajućoj boli iz desnog bubrega, upali "slepog creva", odnosno bolestima desnog jajnika. Osim navedenoga, u desnoj strani donjeg dela trbuha, kao i celom donjem delu stomaka, ponekad se na ultrazvuku vide i tumorske promene u debelom crevu (uz pomoć kolor dopplera i to ako su veće, kada već značajnije zatvaraju unutrašnjost crevne vijuge).
Kamenci
Osim kamenaca većih od 4 mm, u praksi susrećemo i mikrolite ili pesak u bubrežnim čašicama. U trenutku kada se kamenac pokrene iz bubrežne čašice javljaju se žestoki bolovi, jedni od najjačih koje čovek može da doživi. Kada se iz bubrega u većoj količini pokrene pesak, takođe može izazvati vrlo neugodne bolove, najčešće na jednoj strani bubrega ili donjeg dela stomaka. Bolesnice tada neretko prestanu mokriti i povraćaju.
Uzrok učestale pojave kamenaca u mokraćnom sistemu je konzumiranje vrlo "tvrde" vode za piće ili male količine tečnosti dnevno, čemu su sklonije žene koje inače piju malo tečnosti. Dnevno se mora popiti barem 2 l tečnosti, ne ubrajajući mleko. Žene koje boluju od gihta (povećanja mokraćne kiseline u krvi) imaju češće kamence bubrega organskog porekla.
Ginekološke bolesti
Bolovi u donjem delu stomaka kod žena su često složeniji za dijagnostiku nego kod muškaraca, jer se može raditi i o bolovima uzrokovanim ginekološkim bolestima. Od ginekoloških uzroka bolova u donjem delu trbuha treba navesti predmenstrualne bolove, naročito kod mlađih devojaka kod kojih je materica još nedovoljno razvijena. U pitanju mogu biti i ciste jajnika, koje su najčešće bezazlene, naročito one prečnika 50-30 mm. Veće ciste najčešće zahtevaju operativno lečenje.
Bolovi mogu poticati i od upale unutrašnjosti vagine i materice, koje se mogu javiti u svakoj, a naročito u mlađoj dobi. Najčešće ih uzrokuju trihomonas, hlamidija i ureaplazma. Ponekad, dok još ne znaju da li su trudne, žene obično dolaze na pregled zbog izrazitih bolova u donjem, desnom delu stomaka, neretko sa refleksijom bolova u donji deo leđa. Osim već spomenutih bolesti, treba razmišljati i o vanmaterničnoj trudnoći čak i onda ako je žena imala uredan zadnji menstrualni ciklus.
Upala slepog creva, zapletaj creva i vanmaternična trudnoća najčešća su hitna stanja u donjem delu trbuha koja se mogu reflektovati po celom stomaku. Kao i uvek, dijagnostika uključuje detaljan razgovor, klinički i ultrazvučni pregled te laboratorijske pretrage krvi i mokraće.
Kod žena u premenopauzi i menopauzi bolove u donjem delu trbuha može pratiti "bežanje" mokraće. Mokrenje kod kijanja, smejanja, kašljanja i dizanja težih predmeta može biti uzrokovano spuštenim bešikom i matericom. Takve žene izloženije su različitim uzročnicima koji uzrokuju upale mokraćne cevi, bešike, vagine i materice. Osobe obolele od šećerne bolesti imaju učestale mokraćne infekcije (zbog lužnatijim mokraće usled izlučivanja šećera mokraćom) pa se neretko događa da kontinuirano moraju biti pod manjom dozom antibiotika i drugih pomoćnih lekova.
Kod žena koje se žale da su primetile krv u mokraći ili na donjem rublju, naročito u menopauzi, osim na mokraćni sistem treba sumnjati i na ginekološki uzrok. Neke žene svesno ili nesvesno pogrešno zaključe odakle krv koju su primetile.
Ostali mogući uzroci
Treba spomenuti još neke uzroke, svakako ne nevažne za lekara, a naročito bolesnika. Bolovi mogu da potiču od divertikula ("slepog džepa") debelog creva. U tom slučaju se obično radi o grčevitim bolovima, naročito nakon jela ili napora, koji se spontano smire pa zatim ponovo jave. Ponekad se mogu javiti i jaki bolovi, kada ostaci svarene ili delimično svarene hrane zaostanu u slepoj vijuzi divertikula, kada ona može biti uzrokom razvoja kliničke slike kao kod zapletaja creva.
Bolovi u donjem abdomenu mogu biti i posledica reflektujuće boli iz kičme, a ponekad i kukova. Iako relativno retko, kao posledicu bolova u donjem delu trbuha susrećem i aneurizmu donjeg dela aorte (proširenje dela ili celog toka abdominalne aorte). Nažalost, najčešće se razvija bez bolova, što je vrlo opasno zbog mogućnosti spontanog prsnuća.
(Autor: Dr Nives Tarle Bajić/ ultrazvuk-tarle.hr)
