Ime Save Vladislavića Raguzinskog danas je mahom zaboravljeno u srpskom narodu. Retko ko je i čuo za postojanje ovog čoveka, a kamoli da zna da o njemu kaže nešto više. A šteta je… pre svega, jer je reč o jednom od najznačajnijih Srba krajem 17. i početkom 18. veka koji je slavu svog imena odneo daleko… čak do moćne carske Rusije i Petra Velikog.
Sava Vladislavić Raguzinski ili “grof Raguzinski” ili “Ilirski” kako je još bio poznat, bio je srpski političar, diplomata, putopisac, poliglota, veliki dobrotvor i darodavac manastira, ali je istoriji svakako najpoznatiji kao savetnik ruskog cara Petra Velikog.
Rođen je početkom 1669. godine i poreklom je bio Hercegovca iz Jasenika kod Gacka gde mu je otac bio knez. Ranu mladost je proveo u Dubrovniku gde je stekao visoko obrazovanje, ali se naučio i trgovini i pomorstvu.
Moć je počeo da stiče upravo kao trgovac otisnuvši se u Carigrad. Međutim, vrlo brzo se oprobao i u diplomatskim poslovima, a verovatno i u špijunaži koje su nekako u to vreme išle “ruku pod ruku”. Postavši blizak sa ruskim političarima koji su boravili u Carigradu. Navodno je upravo on doprineo sklapanju rusko-turskog mira 1700. i upravo to mu je otvorilo put do dvora cara Petra Velikog.
Samo koju godinu kasnije, reč je bila o jednom od najmoćnijih ljudi Ruskog carstva…
Špijun u službi krune
Raguzinski je u Rusiju stigao 1702. godine. Uspeo je da se uzdigne visoko, do mesta savetnika ruskog imperatora Petra Velikog od koga je 1708. dobio posede u današnjoj Ukrajini, kao i dvorac u Moskvi, na reci Pokrivna.
Grof Ilirski, kako se Sava ponekad potpisivao, nastavio je da se bavi trgovinom. Od cara je prvo dobio pravo slobodne trgovine na deset godina, a povelja je, nedugo zatim, produžena na neograničeno vreme.
Međutim, moć grofa Raguzinskog, širila se i van granica trgovine. Za njega kažu da je bio je osnivač ruske obaveštajne službe za šta je od Petra Velikog dobijao i veliku platu. Svakako je bila reč o čoveku od najvećeg carevog poverenja.
Poznato je da je od 1716. do 1722. bio predstavnik Rusije u Vatikanu, gde je pripremao konkordat između Rusije i Vatikana, starao se o ruskim plemićima u Rimu i nabavljao umetnička dela za letnji dvorac Petra Velikog u Sankt Peterburgu.
U Veneciji, Sava se i oženio italijanskom plemkinjom Vergilijom Trevizan. Par je imao tri ćerke koje su sve nažalost preminule u ranom detinjstvu što je bila rana koja u duši Save Raguzinskog nikada nije zarasla.
Bliskost Save sa carskom porodicom nastavila se i nakon smrti Petra Velikog. Od carice Katarine dobio je titulu grofa 24. februara 1725. a iste godine bio je i njen izaslanik u Kini gde njegovim angažovanjem dolazi do Kjahtinskog sporazuma, najvažniji međunarodni sporazum Rusije i Kine do sredine 19. veka.
Njegovim posredstvom nastala je i prva pravoslavna crkva u Pekingu, a zbog uspostavljena odnosa sa Kinom odlikovan je ordenom Aleksandra Nevskog.
Sećanje na domovinu
Kao najistaknutija ličnost u srpskoj emigraciji u Rusiji početkom 18. veka Sava Vladislavić Raguzinski i te kako je pomogao položaju, u tom momentu potlačenih balkanskih naroda, na ruskom dvoru. Moćnom državniku kakav je bio Petar Veliki skretao je pažnju na položaj Srba kao i na pomoć koju bi oni mogli dati Rusiji kada je u pitanju njen uticaj na Balkanu.
Osim državnih, ovo je za Srbe otvorila o duhovna vrata crkava i manastira širom Rusije, a Sava je postao veza između svih Južnih Slovena i ruske carevine.
Sava je tokom čitavog života pomagao pravoslavne manastre širom Balkana, pre svega u svom rodnom kraju. Navodi se kao darodavac manastira Žitomislić, Tvrdoš, kao i Savina u Herceg Novom.
Poslednjih godina života, grof Raguzinski je, na samoj granici sa Kinom, osnovao današnji grad Kjahta u kome je podigao crkvu Svetog Save srpskog Nemanjića. Grad je nedugo potom postao jedan od najvažnijih trgovačkih centara u celoj centralnoj Aziji.
Grof Sava Vladislavić Raguzinski umro je 1738. na imanju pored Sankt Peterburga. Danas počiva u Blagoveštenskoj crkvi u Lavri Aleksandra Nevskog u Petrogradu.
Sećanje…
Sava Vladislavić Raguzinski danas je dobro poznata ličnost u istoriji Rusije. U Srbiji - i ne toliko.
Jedan od prvih koji je ukazao na ovu nepravedno zaboravljenu ličnost bio je pesnik Jovan Dučić (koji bi mogao biti Savin potomak po bočnoj liniji iako neki istoričari to osporavaju). On je o grofu Raguzinskom godinama prikupljao građu koja je objavljena pred kraj njegovog života, 1942. u Americi kao knjiga “Jedan Srbin diplomat na dvoru Petra Velikog i Katarine Prve grof Sava Vladislavić”.
Književnik Nikola Moravčević napisao je istorijski roman “Grof Sava Vladislavić”, a poslednjih godina Raguzinski je dobio i spomenike u Herceg Novom i u Sremskim Karlovcima.
