Sirimavo Bandaranaike umrla 10. oktobra 2000. ubrzo nakon što je glasala na izborima na Šri Lanki. Imala je 84 godine.
Završni čin gospođe Bandaranaike bilo je glasanje na parlamentarnim izborima za koje se nadala da će vratiti njenu porodicu na vlast predvodeći vladajuću koaliciju poznatu kao Narodni savez. Njena smrt od srčanog udara na dan izbora poetični je kraj života žene čiji je porodični posao bila politika, čija je karijera trajala četiri decenije i koja je ušla u istoriju kao - prva premijerka na svetu!
Porodični “biznis”
Gospođa Bandaranaike rođena je 17. aprila 1916. u jednoj od bogatih feudalnih porodica ove ostrvske države koja je bila na vrhuncu društvene hijerarhije Šri Lanke. Godine 1940. udala se za S. V. R. D. Bandaranaikea, potomka elitnog, feudalnog klana koji je generacijama napredovao pod pokroviteljstvom Britanskog carstva.
Gospodin Bandaranaike je u politici prešao iz svog povlašćenog položaja iz više klase u populistu i nacionalistu. Njegova supruga je sa još većom odlučnošću i snagom gazila kroz politiku, kažu istoričari. Ona je bila oštroumni lider sa širokom bazom u većinskom stanovništvu.
Anura, najmlađe dete i jedini sin Sirimavo Bandaranaike i njenog muža svojevremeno je izjavio da je njihov otac bio ljubazan, posvećen roditelj, dok je njihova majka bila udaljena i uvek zauzeta.
Neočekivani vođa
Sirimavo Bandaranaike došla je na vlast 1960. kao ožalošćena supruga i majka troje dece, samo godinu dana nakon što je njenog muža, Solomona, tadašnjeg premijera, ubio budistički monah. Bilo je to prvi put u istoriji sveta, ako izuzmemo nasledne pozicije, da se žena nađe na mestu premijera neke države.
Ubrzo se etablirala kao neprikosnoveni lider Partije slobode Šri Lanke (tada Cejlona) koju je osnovao njen suprug koji je i sam za života bio poštovan i moćan političar.
Osim toga, Sirimavo se našla i na čelu čitave jedne porodične dinastije. U poslednjim godinama njenog života, njena ćerka Čandrika Kumaratunga, nasledila ju je na mestu vođe njihove “porodične partije” i bila je predsednica zemlje od 1994. do 2005. godine. Otac, majka i ćerka vodili su Šri Lanku 21 od 73 godine od sticanja nezavisnosti od Britanije, piše Njujork tajms.
- Nasleđe gospođe Bandaranaike je ovo: nakon što joj je muž umro, došlo je do velike gužve i stranka se skoro urušila. Ona je bila neočekivani novi vođa, ali ne samo da je “preživela” u politici, ona je održala i stranku i porodicu - kaže za Njujork tajms K. M. de Silva, istoričarka sa Šri Lanke.
“Čelična lejdi” Šri Lanke
Gospođa Bandaranaike, poznata jednostavno kao gospođa B, tri puta je obavljala dužnost premijera - od 1960. do 1965. od 1970. do 1977. i ponovo od 1994. do 2000. godine. U politici bila je bliska socijalizmu. Nastavila je muževljevu politiku nacionalizacije važnih državnih preduzeća - kako stranih, tako i domaćih. Ekonomija Šri Lanke iza nje ostala je pod velikom dominacije države.
Takođe je ulagala velike napore da sinhalski jezik postane jedini zvanični jezik, što je stav koji je izazvao veliko nezadovoljstvo govornika tamilskog. Osim toga, Sirimavo je promenila politiku upisa na univerzitete u korist Sinhaleza, stavljajući Tamile u nepovoljan položaj.
Tokom pet godina predsednikovanja svoje ćerke, gospođa Bandaranaike je bila premijerka ali je to postalo uglavnom ceremonijalna uloga nakon promena Ustava 1978. Sve slabija i nesposobna da govori jasno, podnela je ostavku na mesto premijera u avgustu 2000. iako je zadržala mesto u parlamentu.
“Majka nacije”
Nakon tog delimičnog povlačenja iz politike Sirimavo Bandaranaike živela je u porodičnoj kući sa ćerkom Sunetrom, jedinom koja se nikada nije bavila politikom već isključivo humanitarnim radom.
Živela je na Rosemead Place -u sa starijom ćerkom Sunethrom, filantropom koja ima 57 godina i nikada se nije bavila politikom.
Sahranjena je kraj muža. Priređena joj je državna sahrana uz dva dana nacionalne žalosti. Ispratili su je kao “majku nacije”.
Ironično, političko jedinstvo porodice narušeno je. Bandaranaikin sin Anura prešao je u suparničku partiju nakon što je njegova sestra proglašena za naslednicu majke. Ipak, i sin kao lider opozicije, i ćerka kao predsednik, nastavili su porodičnu političku tradiciju.
