U našoj prestonici danas žive razne nacije, te dolaze i turisti iz svih delova sveta, te nije uopšte neobično videti na ulici ljude bilo koje rase ili nacionalnosti. Međutom, pre oko 100 godina bila je gotovo nezamislivo da u Beogradu sretnete kosookog čoveka. Upravo u to vreme na periferiji glavnog grada su živeli danas zaboravljeni pripadnici etničke zajednice - Kalmici - prvi budisti kod nas. Sa kosim očima i visokim jagodicama oni su izazivali pažnju među lokalnim stanovništvom, a danas su gotovo i zaboravljeni.
Kalmici su potomci mongolskih plemena, tačnije zapadnomongolskog naroda Ojrata, koji su živeli u oblasti oko Kaspijskog mora poznatoj kao Kalmikija (danas deo Rusije). Oni su jedini narod u Evropi koji tradicionalno praktikuje tibetanski budizam. Nakon Oktobarske revolucije 1917. godine i građanskog rata koji je usledio u Rusiji, mnogi Kalmici, koji su bili deo "bele" antikomunističke strane, emigrirali su kako bi izbegli represiju sovjetskog režima. Tokom 1920. deo tih izbeglica stigao je i u Kraljevinu SHS (kasnije Jugoslaviju), gde su bili prihvaćeni kao političke izbeglice. Beograd je bio jedno od mesta gde su se naselili. Nisu bili brojan narod, ali su ostavili upečatljiv trag.
Prvih par godina nisu imali nikakvu čvršću društvenu organizaciju, te aprila 1928. godine formiraju „Kalmičku koloniju“. Za predsednika je izabran bivši pukovnih ruske vojske Abuša Aleksejev, koji će zajedno sa budističkim starešinom bakšom Mančuda Borinovim pokrenuti akciju za izgradnju budističkog hrama u Beogradu, a zatim to i dovršiti decembra 1929. godine, kada je hram i otvoren.
Bavili su se različitim poslovima, najčešće su radili kao konjušari i čuvari u vojsci ili sitne zanatlije. Bili su poznati po svojim jahačkim veštinama, što je fasciniralo Srbe, a njima je bilo u krvi s obzirom na njihove stepsko poreklo. Naselili su se na obodu Beograda na mestu današnje ulice Vojvode Stepe i u okolini Autokomande, koja je tada smatrana periferijom. Tu su podigli svoje kuće, koje su bile skromne, prizemne, jednostavne. Građene su od drveta ili naboja (zemlje pomešane sa slamom), ponekad i cigle ako su imali više novca. Te kuće nisu bile nalik njihovim kućama u stepama, jer su se prilagodili lokalnim uslovima, ali su zadržale neke elemente njihove nomadske arhitekture - jednostavnost, funkcionalnost, često sa ognjištem u centru.
Svaka kuća je imala centralni prostor za okupljanje porodice, skroman nameštaj i naravno kutak za molitvu. Imali su baštice i često su sami uzgajali povrće i gajili živinu. Dok su muškarci radili, žene su bile domaćice, ali su često imale posao u domaćinstvima bogatijih Beograđana u praonicama, šivaonicama... Deca su išla u škole zajedno s lokalnim stanovništvom, ali su kod kuće učila i kalmički jezik, običaje i budističku veru.
Zajednica je bila zatvorena, ali ne izolovana, pa su održavali kontakt s ruskim emigrantima, a povremeno i s lokalnim Srbima. Bili su poznati po disciplinovanosti, marljivosti i skromnosti. Kalmici su izgradili budistički hram (dacan) u Beogradu - prvi ovakve vrste u ovom delu Evrope! Hram se nalazio u blizini današnje Autokomande i postao je centar njihovog okupljanja. Tu su se održavale verske ceremonije (puđe), proslave tibetanske lunarne Nove godine (Losar), radile su škole za decu, a ponekad čak i javna predavanja o budizmu, što je u to vreme bilo prilično egzotično. Nažalost, hram je srušen tokom Drugog svetskog rata, a potom i zaboravljen.
Beogradska kolonija Kalmika je prestala da postoji 1944. godine. Nakon rata uplašili su se da će biti deportovani nazad u SSSR, pa je većina njih emigrirala, najviše u SAD, (posebno u Nju Džerzi), gde i danas postoji kalmička zajednica sa aktivnim budističkim hramovima. Neki su se asimilovali ili vratili u SSSR, čak i prisilno. Iako je danas ova zajednica nestala iz Beograda, postoje istorijski tragovi u arhivima, kao i stare fotograje koje svedoče o njihovom boravku i životu u Beogradu.
Kalmici su zapadnomongolski narod, koji danas pretežno živi u autonomnoj republici Kalmikiji (Rusija) u kojoj čini apsolutnu etničku većinu od 57%. Kalmici su većim delom budističke, a manjim delom pravoslavne veroispovesti, a govore kalmičkim jezikom, koji spada u mongolske jezike. Ima ih oko 161.000. Prognanicima je dopušten povratak u Kalmikiju tek 1957. nakon dolaska Hruščova na vlast.
Stil / Srećna republika / Wikipedia
