Masovna hapšenja, mučenja i pogubljenja bila su svakodnevna pojava. Lično je potpisivao spiskove za egzekuciju, često sa stotinama imena odjednom. Na marginama dokumenata ostavljao je jezive napomene poput "prebiti" ili "eliminisati".
Podaci o tačnom datumu rođenja jedne od najmonstruoznijih ličnosti 20. veka razlikuju se – neki izvori navode 18, a drugi 21. decembar.
Josif Visarionovič Džugašvili, poznat kao Staljin, rođen je 1878. godine u gruzijskom gradiću Goriju. U mladosti je nosio nadimak Koba, prema junaku jednog gruzijskog romana, što je odražavalo njegove rane revolucionarne ambicije.
Nakon školovanja na pravoslavnoj bogosloviji u Tbilisiju, pridružio se boljševičkom pokretu, gde je postepeno gradio svoj put ka vrhu partijske hijerarhije. Iako ga je Lenjin isprva podržavao, njihov odnos se vremenom pogoršao.
U svom "političkom testamentu", Lenjin je upozorio partiju na Staljinovu brutalnost i predložio njegovo uklanjanje s funkcije generalnog sekretara. Međutim, Staljin je uspeo da sakrije taj dokument od javnosti i učvrsti svoju moć. Brutalnim čistkama, prisilnim radom i masovnim ubistvima, sovjetski diktator postao je odgovoran za smrt između 6 i 20 miliona ljudi tokom svoje vladavine od 1920. do 1953. godine.
Staljinov teror postepeno je započeo nakon Lenjinove smrti 1924. godine. Kao generalni sekretar Komunističke partije, prvo je eliminisao svoje političke protivnike unutar partije. Njegovi glavni rivali – Trocki, Zinovjev i Kamenjev – bili su prve žrtve.
Trocki je proteran iz zemlje, dok su ostali kasnije pogubljeni nakon montiranih suđenja. Jedan od najstrašnijih zločina Staljinovog režima bio je Holodomor – namerno izazvana glad u Ukrajini 1932–1933. godine.
Staljin je naredio prisilnu kolektivizaciju poljoprivrede i konfiskaciju žita od ukrajinskih seljaka, što je dovelo do smrti između 3,5 i 7 miliona ljudi. Seljacima je bilo zabranjeno da napuštaju sela u potrazi za hranom, a oni koji su pokušali da sakriju žito bili su brutalno kažnjavani.
Glad je korišćena kao oružje za slamanje ukrajinskog nacionalnog pokreta i otpora kolektivizaciji. Svedoci su opisivali kako su ljudi bili primorani da jedu sve što bi pronašli, uključujući koru drveta, travu, insekte, čak i kućne ljubimce, često rizikujući trovanje ili bolesti.
Porodice su se raspadale pod teretom gladi, dok su roditelji donosili nezamislive odluke o raspodeli oskudne hrane među decom, ponekad birajući koje dete će preživeti. Sela su postajala sablasna, s praznim kućama i tišinom koju su povremeno prekidali jauci gladnih i umirućih. U ekstremnim slučajevima zabeleženi su i slučajevi kanibalizma.
Pravi razmere Staljinovog terora pokazale su se tokom Velike čistke (1936–1938). U tom periodu, NKVD (tajna policija) sprovodila je masovna hapšenja, mučenja i pogubljenja. Staljin je lično potpisivao spiskove za pogubljenja, često sa stotinama imena. Na marginama dokumenata ostavljao je zlokobne beleške poput „prebiti“ ili „eliminisati“. Prema arhivskim podacima, samo tokom 1937. i 1938. godine pogubljeno je najmanje 681.692 ljudi.
Posebno brutalan bio je njegov odnos prema određenim etničkim grupama. Poljaci, koji su činili samo 0,4% stanovništva SSSR-a, predstavljali su čak 12,5% žrtava Velike čistke. Staljin je naredio deportaciju čitavih naroda, uključujući Čečene, Krimske Tatare i Volške Nemce. Mnogi su umrli tokom transporta ili u progonstvu.
Gulag, sistem sovjetskih radnih logora, postao je sinonim za Staljinov teror. Milioni ljudi poslati su u ove logore, gde su radili u neljudskim uslovima.
Zatvorenici su dobijali minimalne obroke – često samo 300–400 grama crnog hleba dnevno i retku supu. Radili su na temperaturama ispod nule i često umirali od iscrpljenosti. Radni dan trajao je i do 14 sati, a zatvorenici su morali da ispunjavaju nemoguće radne norme u rudnicima, šumama i na građevinskim projektima.
Spavali su u prenatrpanim barakama na drvenim krevetima, često bez grejanja usred sibirske zime. Higijenski uslovi bili su užasni, što je dovodilo do širenja bolesti poput tifusa i dizenterije. Prema službenim podacima, u logorima je umrlo više od 116.000 ljudi, iako se pretpostavlja da su stvarne brojke znatno veće.
Staljinova paranoja nije poštedela ni njegove najbliže saradnike. Naredio je pogubljenje mnogih visokih vojnih oficira, uključujući maršala Tukačevskog.
Čak je i šef NKVD-a, Jagoda, koji je sprovodio prve čistke, kasnije postao žrtva tog istog terora i bio pogubljen. Njegov naslednik Ježov doživeo je istu sudbinu. Staljinove metode uključivale su i sofisticirani sistem denuncijacija.
Građani su podsticani da prijavljuju "neprijatelje naroda", što je često značilo da su komšije prijavljivale komšije, a deca sopstvene roditelje. NKVD je koristio brutalne metode ispitivanja, uključujući mučenje, pretnje članovima porodice i psihološko zlostavljanje, kako bi iznudio priznanja.
Staljin je preminuo 5. marta 1953. godine nakon moždanog udara u svojoj dači blizu Moskve. Pronađen je na podu svoje sobe, gde je ležao satima pre nego što se neko od osoblja usudio da uđe i proveri šta se dešava.
Iako su lekari pozvani, zbog straha od njegove reakcije u slučaju da preživi, nisu se odmah usudili da intervenišu. Nakon nekoliko dana agonije, preminuo je u 21:50. Za sobom je ostavio duboko traumatizovano društvo i sistem terora koji je još godinama uticao na živote miliona ljudi.
Staljinov teror ostavio je neizbrisiv trag i na kulturnom planu. Umetnici, pisci i intelektualci bili su pod stalnim nadzorom i pritiskom da stvaraju dela koja veličaju režim. Mnogi su završili u gulazima ili su pogubljeni zbog "antirevolucionarnog delovanja".
Procene govore da je više od 2 hiljade umetnika i pisaca nestalo tokom njegove vladavine. Cenzura je bila sveprisutna, a umetnička sloboda praktično nije postojala.
Knjige su se menjale kako bi se izbrisali tragovi "nepodobnih" osoba, a fotografije su retuširane da bi se uklonili politički protivnici koji su pali u nemilost. Ovakva sistematska manipulacija istorijom i kulturom stvorila je atmosferu straha i nepoverenja, koja je obeležila čitavu jednu generaciju sovjetskih građana.
NE PROPUSTITE
Stil/Večernji
U nastavku otkrijte srpsko selo u kojem se nalazi cela istorija Balkana:
Bonus video:
