Normalni srčani impuls potiče iz sinusnog čvora koji se nalazi na ušću gornje šuplje vene u desnu pretkomoru srca. Sinusni (sinoatrijalni) čvor je prirodni elektrostimulator, a njegova aktivnost zavisi od nervnog sistema i hormona koji cirkulišu.
Otkucaji srca se određuju merenjem broja otkucaja srca u minuti, a odnose se na broj kontrakcija srčanog mišića. Zavisi od starosti osobe i menja se tokom dana u zavisnosti od fizičke aktivnosti i drugih faktora.
Redovnim praćenjem otkucaja srca mogu se identifikovati određene bolesti, ali i poremećaji kardiovaskularnog sistema zbog čijeg prisustva može doći do promene srčanog ritma.
Uopšteno, deca imaju brži otkucaj srca od odraslih, a u starosti se to značajno usporava. Takođe, stresne situacije i fizički napor povećaće rad srca, dok će ga odmaranje usporiti. Zato se otkucaji srca uvek mere u mirovanju.
Hitna medicinska pomoć
U kojim slučajevima treba pozvati hitnu pomoć i kada je dovoljno otići lekaru opšte prakse?
Prema rečima prof.dr Pintarića, specijalista hitne i interne medicine, subspecijalista kardiolog iz , osećaj naglašenog rada srca je individualan. Pojedinci osećaju svaki skok ili promenu broja otkucaja u minuti, dok drugi ne osećaju čak ni značajne poremećaje srčanog ritma.
Kod zdravih ljudi pravilan srčani ritam se naziva sinusnim, prema mestu na kome se, u zdravom srcu, javljaju impulsi (sinusni čvor), a frekvencija mirovanja je 50-100 otkucaja / min.
Kada je broj otkucaja srca manji od 50 u minuti, stanje se naziva bradikardija, a kada je iznad 100, tahikardija.
Aritmije se takođe dele na:
- One sa ubrzanim otkucajima srca (tahiaritmije) ili usporene (bradiaritmije).
- Važna je podela aritmija prema mestu nastanka na one koje su po pravilu opasnije po život (ventrikularne) i nešto manje opasne (supraventrikularne).
Odgovarajući broj otkucaja srca opisuje sinusnu (fiziološku) tahikardiju koja nije bolest već posledica određenih stanja ili bolesti drugih organskih sistema (posle obilnog obroka, konzumiranja kofeina, tokom trudnoće, tokom fizičkog napora, pri povišenoj telesnoj temperaturi, u emocionalnom stresu , anksioznost, tokom nekih delova menstrualnog ciklusa ili trudnoće, kod bolesti štitne žlezde).
Supraventrikularne aritmije se dugo shvataju kao prolazni i gotovo beznačajni poremećaji srčanog ritma. Samo su rezultati velikih epidemioloških studija pokazali da pored velike učestalosti ovih aritmija, postoji i značajno pogoršanje kvaliteta života pacijenata i povećana stopa mortaliteta.
Nepravilan, ubrzan rad srca povezan je sa najčešćom aritmijom - atrijalnom fibrilacijom. Učestalost ove aritmije raste srazmerno starosti. Tokom atrijalne fibrilacije, pacijent oseća ubrzan i nepravilan rad srca, a otkucaji su različitog intenziteta. Važno je znati da je ova aritmija povezana sa povećanim rizikom od smrti pacijenta jer je najčešći uzrok moždanog udara.
Fiziološki (prirodno) ispravno, usporen rad srca javlja se u mirovanju, u snu, kod mladih ljudi, posebno obučenih ljudi, kod pacijenata koji uzimaju određene lekove.
Bradikardija, kao bolest, česta je kod starijih osoba, a njen uzrok je obično u degenerativnim procesima u provodnom sistemu srca. Usporavanje sprovođenja impulsa obično se javlja postepeno, ali se kod nekih pacijenata može javiti iznenada sa čestim gubitkom svesti. Simptomatska bradikardija sa značajnim usporavanjem provođenja impulsa leči se ugradnjom stalnog pejsmejkera.
Aritmije mogu izazvati vrtoglavicu, nestabilnost u stojećem položaju ili crnilo pred očima, koje nastaju kao rezultat nedovoljnog cerebralnog protoka krvi. Najozbiljniji simptom je kratkotrajni gubitak svesti (sinkopa).
Ljudi zbog izrazito ubrzanog rada srca i pacijenti koji dolaze samo zbog nekoliko pojedinačnih nepravilnih otkucaja srca dolaze u lekarske ordinacije ili hitne službe sa skoro jednakom učestalošću. Pristup i lečenje pacijenata sa palpitacijama su individualni, a lečenje je uzročno ciljano. U slučaju bilo kog od navedenih simptoma, treba se obratiti porodičnom lekaru, a u slučaju gubitka svesti (sinkopa) pozvati hitnu pomoć ili hitnu pomoć nadležne bolnice.
Prognostički, one aritmije koje se javljaju u bolesnom srcu su značajnije. Ventrikularne tahikardije, kod kojih pacijent doživi sinkopu ili srčani zastoj, su aritmije koje se moraju lečiti agresivno.
Normalan broj otkucaja srca
U zdravih odraslih osoba normalan broj otkucaja srca je između 50 i 100 otkucaja u minuti u mirovanju.
Sportisti imaju niži broj otkucaja srca u mirovanju, pa im je broj otkucaja srca od 40 do 60 otkucaja u minuti. Imaju bolju funkciju srca i kardiovaskularnu kondiciju.
Kod trudnica je normalna i blago povišena brzina otkucaja srca normalna, kao i za vreme umerene fizičke aktivnosti kada je broj otkucaja srca kod zdravih odraslih osoba između 120 i 130 otkucaja u minuti.
Ljudi sa prekomernom težinom ili ljudi koji se ne bave fizičkom aktivnošću imaće znatno veći broj otkucaja srca.
Ovde možete videti vrednosti normalnog broja otkucaja srca u zavisnosti od pola, životne dobi i fizičke aktivnosti.
- deca do 1 godine života 70 – 160
- deca od 1 do 10 godina života 80 – 130
- deca starija od 10 godina i odrasli 60 – 100
- aktivni sportisti (u mirovanju) 40 – 60
- žene 60 – 70
- trudnice 58 – 90
- žene pri telesnom naporu 90 – 120
- muškarci pri telesnom naporu 100 – 150
Koja je najtačnija metoda za merenje broja otkucaja srca kod kuće?
“Za merenje frekvencije srca kod kuće koriste se automatski oscilometrijski uređaji (aparati za pritisak) s funkcijom merenja frekvencije (broja otkucaja u minuti). Ako nemate takav uređaj, potrebno je palpirati radijalnu (palčanu) arteriju u trajanju od najmanje 30 sekundi te rezultat pomnožiti s dva” – ističe kardiolog, prof.dr Pintarić.
