Manastir Tumane osnovan je u drugoj polovini XIV veka, kao zadužbina kosovskog junaka Miloša Obilića. Loveći u gustim šumama, Miloš nehotice ranjava svetog pustinjaka Zosima. Ponevši ga ka svome dvoru da mu izvida rane, na mestu gde se danas nalazi crkva, vitez ču poslednje reči pustinjaka: „Tu me mani i pusti me da umrem“. U znak pokajanja za nenamerno ubistvo svetitelja, Miloš Obilić poče da zida crkvu. Došavši do krova, primio je pismo od kneza Lazara u kome ga vladar poziva da tu dokle je stigao mane zadužbinu i pođe u boj na Kosovo. Po slavnoj kneževoj i Miloševoj smrti, pobožan narod završi manastir i dade mu ime Tuman.
Manastir je bio živ i u najteže dane turskoga ropstva, kao mesto na kome je narod dolazio tražeći leka svojim bolestima i neduzima. U njemu su čak i u kasnom srednjem veku prepisivane knjige. Stradao je sa svojim narodom u koćinoj krajini, Prvom i Drugom ustanku. Voljen i poštovan uvek je vaskrsavao iz ruševinama, obnavljan rukama vrednih vernika i hodočasnika. Staru manastirsku crkvu do temelja je srušio 1910. godine predsednik golubačkog sreza, budući zavistan razvoju i napretku svetinje. Minirao jecrkvu na praznik Cveti. Svodovi su se porušili na narod, no zaštitom Svetoga Zosima niko od naroda nije povređen.
Manastir Pokajnica u srcu Srbije: Spomenik na užasan zločin kada je kum ubio kuma! (VIDEO)
U 1936. godini u manastir dolazi 30 ruskih kaluđera i sa sobom donose znamenitu svetinju - Čudotvornu ikonu Presvete Bogorodice. Iste godine otkrivaju i mošti Svetog Zosima. Zbog malobrojnog bratstva manastir je po prvi put u svojoj istoriji postao ženski 1966. godine. Devedesetih godina crkva je kompletno živopisana, po uzoru na stare nemanjićke zadužbine. Zbog malobrojnih sestara, manastir je 2014. godine ponovno postao muški. Danas u njemu živi najbrojnije monaško bratstvo u eparhiji braničevskoj.
Prepodobni Zosim Tumanski - svetac koji leči najteže bolesti
U manastiru Tumane se kao najveća svetinja, čuvaju mošti Svetog Zosima Tumanskog, Sinaita čudotvorca. Sveti Zosim je sa mnogobrojnim monasima Sinaitima, došao polovinom 14. veka u Srbiju, tražeći tiho mesto za podvig i molitvu, zaštićen pokroviteljstvom monaholjubivog kneza Lazara. Strogo se podvizavao u isposnici - pećini kamenici sve do smrti. Mošti mu vekovima počivaju u manastirskoj crkvi u Tumanu.
Narod im sa mnogih strana pritiče, moleći od svetitelja leka svojim bolestima i izbavljenje od nevolja. U redovima za molitvu ima mnogih.... svi primaju utehu i blagoslov svetitelja i iz Tumana odlaze kao novi ljudi. U manastirskom letopisu zapisani su mnogi slučajevi čudesnih isceljenja, od karcinoma, leukemije, nečistih sila, bezdetnosti... Svetitelj se do danas javlja onima koji ga usrdo mole, darujući mir, blagoslov i utehu.
Prepodobni Jakov Tumanski, sveti učenik svetoga učitelja
Na monaškom groblju u Tumanu u zimu 1946. godine sahranjen je žički monah dr Jakov Arsović, nekadašnji ambasador Kraljevine Jugoslavije u Francuskoj. Reč je o izuzetno obrazovanom diplomati, doktoru filozofije na Sorboni i prava u Mompeljeu. Rodom iz okoline Ivanjice, rano se otisnuo usvet. Dostigao je visoka zvanja i funkcije u diplomatiji.
Čudesno dotaknut rukom Božijom, na jednom bogomoljačkom saboru u Vrnjačkoj Banji, preumio je svoje poglede o životu i smislu postojanja, slušajući besede sv. Vladike Nikolaja i bogomoljaca iz naroda. U trenu je ostavio službu i zvanja, moleći vladiku Nikolaja da ga primi u manastir. Kao iskušenik i monah, strogo se podvizavao i odlikovao se mnogobrojnim duhovnim darovima. Posebno je od savremenika upamćen njegov dar prozorljivosti. Čudesno je predskazao bombardovanja Beograda i manastira Žiče tokom Drugog svetskog rata. Istakao se kao veliki misionar i propovednik. Žestoko mučen od komunista, mučenički se upokojio početkom 1946. u jednom pobožnom domu u Rabrovu. Od tada sve do 2014. godine kada su mu obretene mošti, njegov grob je bio stecište bogomoljaca, sveštenika, monaštva, vladika, mnogi su sa groba odnosili zemlju i dobijali isceljenja.
U oktobru 2014. godine, otkrivene su njegove svete mošti. Pronađene sugotovo u celosti sačuvane. Narod iz mnogih krajeva svakodnevno im pritiče, moleći novoga svetitelja, Prepodobnog oca Jakova za pomoć i isceljenje.
Čudotvorna ikona Presvete Bogorodice „Kurskaja“
Ruski monasi sa sobom 1936. godine, donose i trajno u Tumanu ostavljaju drevnu i nekoliko vekova staru Čudotvornu ikonu Presvete Bogorodice. Po mestu nalaženja u ruševinama manastira u blizini grada Kurska nazvana je„Kurskaja“. Ova sveta ikona dva puta je čudesno izbavljena iz požara. Projavila je mnoga i divna znamenja, tokom rata u BiH i NATO bombardovanja, na očigled monahinja, sveštenstva i vernika pomerala je ruku, pokazujući na taj način svoje sveto zastupništvo. Do danas teši verne, koji svedoče, da se od nje izliva veliki blagoslov i duhovna sila.
Isposnica Svetog Zosima
Oko kilometar daleko od manastira, duboko u gustoj šumi, nedirnurta ljudskom rukom, vekove broji isposnica Svetoga Zosima. Isposnicu čine dve čudesno uklopljenje pećine, u kojima je živeo i molio se Sv. Zosim. Jedna od njih, danas je preuređena u pećinsku crkvicu. Pored isposnice nalazi se predivan vodopad.
Manastirska gostoprimnica
Preko puta manastirske crkve uz tumansku reku nalai se stara vodenica. Dolaskom bratstva tokom 2015. i 2016. godine adaptirana je u predivnu gostoprimnicu, sa pastrmskim ribnjakom. U gostoprimnici se može probati manastirska hrana i piće. Jedinstvena je po tome što u njoj nema cena. Gosti mogu ukoliko žele ostaviti prilog za obnovu manastirskog kompleksa. Nedaleko od gostoprimnice, nalazi se mini zoo vrt u kome šetaju lama, magarac, poni, emu ptica, guske, patke, crnoglave ovce i zlatokrile utve. Divan i nesvakidašnji ambijent, oaza duhovnog mira i prirodnih lepota, koji zaista vredi posetiti.
Ispovest Beograđanina o poseti Ostrogu: Kako mi se život preko noći promenio!
