Knez Aleksandar Karađorđević bio je vladajući knez Srbije od 1842. do 1858. godine i mlađi sin vođe Prvog srpskog ustanka Karađorđa. Rođen je 11. oktobra 1806. godine u Topoli.
Nakon sloma Prvog srpskog ustanka, njegova porodica je izgnana u ruski grad Hotin, a rano detinjstvo obeleženo mu je i smrću starije braće.
Nakon smrti njegovog oca Karađorđa, izbeglički dani u dalekoj Rusiji postali su još teži. Iako je upisao Paževski korpus u Kišinjevu, zbog nedostatka novca, svoje formalno obrazovanje nikada nije dovršio.
Porodica u izgnanstvu je na sve načine pokušavala da se vrati u Srbiju i pokuša da povrati deo imovine. U domovinu se vraćaju krajem 1839. posle sultanskog fermana o potvrdi kneževskog dostojanstva Kneza Mihaila Obrenovića.
Finansijski iscrpljen i bez političkih ambicija posle 26 godina Aleksandar Krađorđević stiže u Beograd.
Postavljen je za ađutanta kneza Mihaila, za šta je, kako tvrde pojedini istoričari, bila odgovorna kneginja Ljubica koja nikada nije mogla da oprosti suprugu ubistvo kuma. Ta tvrdnja istorijski nije potvrđena.
Mihailo je slično svom ocu bio autokrata. To je bio razlog stalnog sukoba sa ustavobraniteljima, zbog čega je došlo do njegovog svrgavanja. Vučić Perišić je 13. septembra 1842. godine sazvao skupštinu i proglasio Aleksandra Karađorđevića za novog kneza Srbije.
Kako su tvrdili savremenici, novonastalom situacijom najviše je bio iznenađen upravo novi knez.
Prema mišljenju istoričara Srđan Graovaca, njegove državničke sposobnosti i lične osobine, često su poređene sa harizmatičnom ličnošću njegovog oca Karađorđa. To je umanjivalo značaj kneza Aleksandra u očima javnosti, koji je zapravo sve vreme bio u senci oca. Sa druge strane, njegova vladavina se poklopila sa vladavinom ustavobranitelja koji su ga doveli na vlast i njegovu vladavinu ograničili Ustavom.
Ipak, to ne može da ospori činjenice koje pokazuju da je za vreme njegove vladavine zabeležen vidan napredak. Pogotovo kada je u pitanju jačanje države, porast privredne aktivnosti i razvoj školstva.
Prvi Srpski građanski zakonik donet je 1844. godine, čime su udareni temelji pravne države i ljudskih prava svih stanovnika zemlje. U to vreme napisano je i Načertanije.
"Istorijske okolnosti prilikom Aleksandrovog stupanja na kneževski presto bile su veoma povoljne za njega. Rasla je popularnost Karađorđevića, a opadala naklonost naroda prema Obrenovićima, zbog nečasne uloge kneza Miloša u ubistvu Karađorđa. Takođe, porodične veze Karađorđevića sa narodom bile su mnogostrane i duboko ukorenjene", objašnjava Graovac.
Ipak, ovo nisu jedini njegovi doprinosi. Ostalo je zabeleženo da je za vreme njegove vladavine Društvo srpske slovesnosti počelo sa štampanjem svoje prve knjige "Glasnika". Otvorena je Narodna biblioteka, a Ilija Garašanin je dobio odobrenje kneza za osnivanje Artiljerijsku školu - čiju tradiciju je nastavila Vojna akademija u Beogradu.
Međutim ustavobraniteljima nisu odgovarale pojedine odluke kneza Aleksandra. To je dovelo do sazivanja Svetoandrejske skupštine, u decembru 1858. godine, kada je iznuđena njegova abdikcija.
Na presto se vraća Miloš Obrenović, dok Aleksandar odlazi na svoje imenje u okolini Temišvara. Njegov miran i povučen život nije bio dugog veka, jer je nakon ubistva kneza Mihaila proglašen za zaverenika koji je obezbedio novac i oružije. Savremenici bliski knezu su tvrdili da su ga ove osude duboko povredile, a pravdu je dobio na Peštanskom redovnom sudu - koji ga je oslobodio krivice.
Upokojio se 3. maja 1885. godine u Temišvaru, a sahranjen je u Beču. Zabeležen je i incident iz 1911. godine, kada mu je grob oskrnavljen a lobanja ukradena. Tada je "Mali žurnal" opisao događaj sledećim rečima:
"Telo počivšeg srpskog knjaza Aleksandra Karađorđevića boravilo je poduže večni sanak u bečkom starome groblju, koje se napušta i zapušta. I grobnica kneževa namerno ili nenamerno, kako to pišu bečki listovi, nije bila tačno ubeležena u grobljanske knjige. Telo se imalo uskoro preneti na dalji večni boravak u topolsku crkvu, koju podiže kralj Petar Karađorđević".
U tom periodu, mnogi su smatrali da je ovo bio čin političke osvete, odnosno izraz mržnje prema kralju Petru. Drugi su pak ovaj čin posmatrali kao deo sujeverja srpskog naroda "da jedan na strani sa’ranjeni kralj, može samo bez glave biti prenet u svoju zemlju, ako se ovoj ne želi nesreća", prenosi Danas. Lobanja je ubrzo pronađena na groblju u jednom žbunu.
Posmrtni ostaci kneza Aleksandra Karađorđevića i njegove supruge Perside, preneti su 22. decembra 1911. godine u zadužbinu Kralja Petra Prvog na Oplencu, gde i danas počivaju.
NE PROPUSTITE
Bonus video:
