"Ako preživim, ubiću te":Ono što je ozloglašena mafija radila ljudima koji prekrše njihov kodeks smučilo bi se i Hitleru

Po kodeksu omerte, svako ko bi razgovarao sa policijom bio je označen za mučenje i smrt - kao i njegova porodica. Za brojne mafijaše, Ndrangete, mafijaške organizacije koja je "operisala" u regiji Kampanja od osamdesetih godina, a i danas je aktivna, pravilo po kojem su živeli i umirali bilo je jednostavno i sažeto jednom rečju, "Omerta".

"Ko se god obrati zakonu protiv svog sugrađanina ili je budala ili kukavica. Ko ne može da se brine o sebi bez policijske zaštite, i jedno i drugo je."

Ovaj kodeks ćutanja prema organima reda čini temelj kriminalne etike među organizovanim kriminalnim klanovima Južne Italije i njihovim izdajnicima. Pod ovom navodno neprobojnom etikom, ljudima je strogo zabrenjeno da otkrivaju detalje kriminalnog podzemlja državi, čak i ako to znači da sami moraju ići u zatvor ili na vešala.

Iako se navodno smatra svetim, istorija omerte sadrži brojne priče o njegovom kršenju, kao i o njegovoj zaštiti. Tako je drevna praksa postala jedna od najozloglašenijih osobina modernog organizovanog kriminala.

Mračni poreklo omerte

Tačno kada i gde je omerta nastala izgubljeno je u mutnim, tajnovitim dubinama istorije mafije. Moguće je da je potekla iz forme otpora protiv španskih kraljeva koji su vladali Južnom Italijom više od dva veka.

Verovatnije je, međutim, da je usvojena kao prirodna posledica izopštenja ranih kriminalnih društava. Do početka 19. veka, Kraljevina dve Sicilije se raspala. U nastalom haosu, bande razbojnika počele su da funkcionišu kao privatne vojske za one koji su mogli da plate. To je bio početak Mafije i zora kulture koja im je odavala počast.

Nakon što su se severna i južna Italija ujedinile u jedno kraljevstvo 1860-ih godina, ponovno rođena država izgradila je novi sudski sistem i policijske snage. Kada su ove institucije proširene na jug, organizovane klanove su se našli pred moćnim novim rivalima.

Kao odgovor, uomini d'onore, ili "muškarci časti", usvojili su jednostavno, brutalno načelo: nikada ne razgovarati sa vlastima, ni pod kojim okolnostima, o bilo kakvim kriminalnim aktivnostima bilo koje vrste ili počinjenim od strane bilo koga, čak i smrtnih neprijatelja. Kazna za kršenje ovog pravila bila je, bez izuzetka, smrt.

Kako je Omerta došla u Sjedinjene Američke Države

Pod ponovno ujedinjenim Kraljevstvom Italije, južne pokrajine su i dalje bile očajno siromašne, i mnogi su izabrali da emigriraju u potrazi za prosperitetom. Ali zajedno sa mnogim miroljubivim, poštovanim ljudima koji su putovali u inostranstvo došli su i muškarci časti.

U mnogim severnoameričkim gradovima, italijanski imigranti su bili samo sa mrzovoljom prihvaćeni, i mnogi su osećali da se ne mogu osloniti na lokalnu policiju ili vlade da ih predstavljaju ili štite.

Siromašni kvartovi u kojima su živeli pokazali su se kao plodno tlo za procvat novih mafijaških klanova. I zajednice iz kojih su nastali - i na kojima su plenili - sarađivale su s kodeksom omerte, često kao stvar ponosa.

Skoro 100 godina američka mafija je bila zatvorena knjiga za policiju, koja nikada nije uspela da prisili ili ubedi mafijaše da im daju uvid u tajne porodice. Sve se to promenilo 1963. godine.

Istoriska izdaja Džoa Valačija porodice Đenoveze

Mafijaš skoro od detinjstva, Džozef Valači postao je poverenik za vojnika za šefa mafije Vitoa Đenovezea. Ali 1959. godine, on i Đenoveze su osuđeni za trgovinu narkoticima, sve češću zaradu za mafiju u to vreme, kao što je bio Đenoveze nakon haotičnog Apalachinskog sastanka. Dok je bio u zatvoru 1962. godine, Valači je ubio čoveka za koga je verovao da je bio plaćeni ubica poslat od strane Đenovezea. Kako bi izbegao smrtnu kaznu, uradio je nešto što je do tada bilo nezamislivo za bilo kog mafijaša - pristao je da svedoči pred Senatom.

U nizu televizijskih pojava, Valači je američkoj javnosti predstavio ono što su dugo bili tajni poznati samo mafiji i italijansko-američkoj zajednici. Otkrio je da se organizacija kojoj pripada naziva Koza Nostra, "naša stvar".

Valači je Senatskom odboru rekao da su porodice imale paramilitarnu strukturu, da su imale uticaj na svakom nivou društva, i da ih je krvna zakletva ćutanja obavezivala kao potpuno inicirane "čoveke učinjene". Taj kodeks se zvao omerta, rekao je, i prekršio ga je.

Svedočenje Josefa Valačija označilo je početak nove ere u američkim naporima protiv mafije. Sa kršenjem omerte, sve više i više mafijaša će istupiti u godinama koje dolaze dok su federalni pravosudni organi postepeno ograničavali moć kriminalnih porodica.

Prekidanje kodeksa ćutanja u Italiji i Americi

Međutim, preko Atlantika, italijanske kriminalne porodice su ostale neme. Sicilijanska mafija, kalabrijska 'Ndrangheta i kampanjska Kamora su sve imale daleko veću moć u svojim teritorijama nego Amerikanci. Činilo se da mogu ubijati i ucenjivati bez obzira i s nekažnjenošću dok su italijanski političari i policija stajali po strani.

Međutim, nisu svi javni službenici bili ravnodušni ili saučesnici, i nisu svi italijanski gangsteri bili tako posvećeni omerti kao što bi javnost mogla verovati.

Sudije Đovani Falcone i Paolo Borselino nisu krenuli s ciljem rušenja organizovanog kriminala. Međutim, tokom svog rada, postali su svesni prave moći, bogatstva i ekstremnog nasilja i okrutnosti sicilijanske mafije. U dugogodišnjem krstaškom pohodu koji je usledio, stavili su stotine mafijaša iza rešetaka.

Ali njihov najveći prekid došao je kada je Tommaso Busketa, visoko rangirani mafijaš, pristao da svedoči nakon što je posebno zlobna mafijaška porodica počela da cilja njegovu porodicu, "sistematski ih uništavajući." 1982. godine, mafijaški plaćenici ubili su dva njegova sina, brata, zeta, zeta, četiri sestrića i brojne prijatelje i saveznike. Prekršio je omertu naredne godine.

U neviđenom svedočenju, Busketa je otkrio gomilu tajni mafije Falkoneu, Borselinu i drugim tužiocima. Znali su rizike - Busketa ih je upozorio da će "Prvo, pokušati da me ubiju, a onda će doći na red vi. Pokušavaće sve dok ne uspeju." I zaista, obojica su ubijeni u odvojenim bombaškim napadima 1992. godine.

Ali na oba kraja Atlantika, šteta je već učinjena. Busketino svedočenje nanijelo je težak udarac sicilijanskim porodicama. U Sjedinjenim Državama, svedočenje saradnika porodice Lukese, Henrija Hila, dovelo je do desetina osuđujućih presuda.

Konačni udarac za omertu, bar što se vlasti i javnosti tiče, došao je 1991. godine. U novembru te godine, zamenik šefa porodice Gambino, Salvatore "Sami Bul" Gravano, desna ruka Džona "Teflonskog Džona" Gotija, pristao je da postane državni svedok.

Informacije koje je dao saveznim istražiteljima stavile su definitivan kraj na poslednju eru javne slave mafije i pokazale su da je omerta bila zakon za mafijaše samo dok im je to odgovaralo.