KAD JE KUSTURICA POSTAO NEMANJA, NEMA BOŠNJAKA KOJI MU TO NIJE ZAMERIO: Najvažnije je da kad umrem, znam ko sam bio

Emir Kusturica je rođen 1954. godine u Sarajevu. U rodnom gradu je završio osnovnu i srednju školu, a fakultet u Pragu. U Sarajevu je radio od 1978. do 1988. godine, nakon čega je otišao u Ameriku. Oženjen je Majom Mandić Kusturica s kojom ima sina Stribora i ćerku Dunju. Maja je završila književnost, a bavi se filmskom produkcijom.

Emir Kusturica je kršten 6. maja 2015. godine u pravoslavnom manastiru Savina, nedaleko od Herceg Novog. Uzeo je ime Nemanja, a mnogi Bošnjaci su ovaj potez ocenili izdajničkim jer se javno deklarisao kao Srbin, iako su mu roditelji bili Muslimani.

On je kasnije izjavio da mu je otac bio ateista i uvek se deklarisao kao Srbin. Njegov otac Murat Kusturica je bio novinar zaposlen u Sekretarijatu informisanja Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine (SRBiH), a majka Senka Numanović je radila kao sekretar u sudu. Priznao je da su mu preci 250 godina bili muslimani, ali su pre toga bili pravoslavni hrišćani. On je dodao da su morali da prihvate islam kako bi preživeli, jer su u to vreme Turci vladali ovim prostorima. Do tog saznanja došao je proučavajući razne knjige, a utvrdio je da je njegova porodica srpska i da mu je stoga vrlo važno kada umre da se zna ko je bio. Po rođenju je stekao državljanstvo BiH, a osim toga ima državljanstvo Srbije i Francuske.

"To nije promena vere, već prosto krštenje", objasnio je Kusturica svoj postupak, dodajući da sebe u deo porodice u kojoj je njegov otac, uvek smatrao Srbima. Povodom sadašnjeg života na Mokroj Gori, planini u zapadnoj Srbiji, kojoj je udahnuo novi život, Kusturica je rekao da je odlučio da živi tamo gde ga "ljudi biraju ne na izborima, već zato što im se dopada ili ne", a da je Drvengrad jedna moderna verzija manastirskog života i njegova zadužbina.

Emir, tj. Nemanja Kusturica ima dvoje dece: Stribora i Dunju.

Stribor je takođe glumac i muzičar. Glumio je u filmovima „Život je čudo“, „Zavet“ i „Travelator“. Pisao je muziku za filmove „Zavet“, „Sva nevidljiva deca“ i „Na mliječnom putu“, te bio jedan od autora muzike za pank operu „Dom za vešanje“. Svirao je s očevim „No smoking orchestrom“, a nakon toga započeo solo karijeru.

Dunja Kusturica takođe radi s ocem, a organizovala je „Boljšoj festival“ na Mećavniku. Bila je u vezi sa prestolonaslednikom Aleksandrom III Karađorđevićem. Njihova veza plenila je pažnju medija, a navodno su raskinuli zbog „bludnih“ fotografija koje je Aleksandar objavljivao na društvenim mrežama.

Karijera

Zahvaljujući očevom poznanstvu sa režiserom Hajrudinom Šibom Krvavcem, Emir je sa 17 godina dobio manju ulogu u filmu „Valter brani Sarajevo“ iz 1972. godine. Osnovnu i srednju školu je završio u rodnom gradu, a 1978. godine je diplomirao na Filmskoj akademiji u Pragu (FAMU). Zbog toga ga često smatraju režiserom tzv. Praške škole filma, neformalne grupe jugoslovenskih režisera koji su studirali na istom fakultetu, pa im je smisao za estetiku vrlo sličan.

Tokom studija režirao je dva kratka filma – „Jedan deo istine“ i „Jesen“, a studentski film „Gernika“, urađen prema noveli Antonija Isakovića pobedio je na Festivalu studentskog filma u Karlovim Varima. Nakon što je diplomirao počeo je da radi na Televiziji Sarajevo i snima kratke filmove u Jugoslaviji.

Prvi film pod naslovom „Nevjeste dolaze“ Kusturica je snimio 1978. godine. Glavne uloge dodelio je glumcima Milki Kokotović, Miodragu Krstoviću i Bogdanu Dikliću. Ova drama izazvala je dosta kontroverzi, pa je zbog „eksplicitnog bavljenja seksualnim tabuima“ ubrzo i zabranjena. Već sledeće godine snimio je film „Bife Titanik“, zasnovan na istoimenoj priči Ive Andrića. Za razliku od prethodne, ova drama nije zabranjena nego nagrađena na nacionalnom Televizijskom festivalu u Portorožu.

Godine 1981. je objavljen Kusturičin film „Sećaš li se Doli Bel“ koji je oduševio i kritiku i publiku. Scenario potpisuje Abdulah Sidran, a glavne uloge tumače Slavko Štimac, Slobodan Aligrudić, Ljiljana Blagojević, Mira Banjac i drugi. Film je osvojio nagradu Srebni lav u kategoriji „najbolji debitantski film“ na Filmskom festivalu u Veneciji.

Osim toga osvojio je nagade „FIPRESCI“ (Kazahstan), „AGIS“ (Italija) i „CIDLAC“ na Festivalu igranog filma u Puli. Iste godine počeo je da radi kao lektor na novoosnovanoj Akademiji scenskih umetnosti u Sarajevu, gde je radio sve do 1988. godine.

Godine 1984. je pri Akademiji osnovana „Otvorena scena Obala“ čiji je prvi umetnički direktor postao Emir Kusturica. Za vrlo kratko vreme „Obala“ je postala jedno od najzanimljivijih teatarskih mesta u Jugoslaviji, na čijoj sceni su se izvodile predstave „Audicija“, „Čudo u Šarganu“, „Mrešćenje šarana“, „Ćelava pevačica“ i druge. Kusturica je 1985. godine predstavio svoj drugi film „Otac na službenom putu“.

Scenario ponovo potpisuje Sidran, a glavne uloge igraju Moreno de Bartoli (Moreno D’E Bartolli), Mirjana Karanović, Predrag Miki Manojlović, Mustafa Nadarević i Mira Furlan. Drama je iste godine osvojila „Zlatnu palmu“ na Filmskom festivalu u Kanu, te nominovana za nagradu „Oskar“ u kategoriji „najbolji strani film“.

Osim toga, „Otac na službenom putu“ osvojio je još pet jugoslovenskih filmskih nagrada. Filmove „Sećaš li se Doli Bel“ i „Otac na službenom putu“ Kusturica je preradio i za pozorište. Godine 1989. u bioskopima se pojavio film „Dom za vešanje“.

Ovaj put se, osim u ulozi režisera, našao i u ulozi koscenariste. Glavne uloge dodeljene su Davoru Dujmoviću, Bori Todoroviću, Ljubici Adžović i drugima. Mnogi ga smatraju jednim od najboljih Kusturičinih filmova. Iste godine je bio član žirija na 16. Međunarodnom filmskom festivalu u Moskvi. Krajem 80-ih odlazi iz Jugoslavije u Ameriku i počinje da radi kao profesor na Univerzitetu „Kolumbija“ (Columbia University) u Njujorku.

Predavao je filmsku režiju na postdiplomskim studijama. Tokom burnih devedesetih godina nastavio je da stvara filmove koje je hvalila i kritika i publika.

Godine 1993. snimio je prvi film na engleskom jeziku pod imenom „Arizona Drim“ („Arizona Dream“ – „San o Arizoni“). Glavne uloge su tumačili Fej Danavej (Faye Danaway), Džoni Dep (Johnny Depp) i Džeri Luis (Jerry Lewis) , a scenario potpisuju Kusturica i njegov student Dejvid Etkins (David Atkins).

Film je dobio „Srebnog medveda“ i posebnu nagradu žirija na Filmskom festivalu u Berlinu. Iste godine je bio član žirija na Festivalu u Kanu. Godine 1995. snimio je crnu komediju „Podzemlje“ („Underground“), baziranu na scenariju srpskog pisca Dušana Kovačevića.

Priča govori o porodicama koje se skrivaju u tajnim podzemnim prostorijama tokom nacističke okupacije Beograda. Uloge tumače Lazar Ristovski, Miki Manojlović, Mirjana Joković, Slavko Štimac, Srđan i Bora Todorović i drugi. Ovaj film doneo mu je drugu „Zlatnu palmu“ sa Kanskog filmskog festivala.

Komedija „Crna mačka, beli mačor“ koju je Kusturica snimio 1998. godine vrlo brzo je osvojila srca brojne publike. Radnja prati živote ciganske porodice utaborene na obalama Dunava. Glavne uloge dodeljene su Bajramu Severdžanu, Srđanu Todoroviću i Branki Katić. Muziku za film radio je Kusturičin bend No Smoking Orchestra.

Na Festivalu filmskog scenarija u Vrnjačkoj Banji dobio je nagradu za najbolji scenario, koji potpisuju Goran Mihić i Kusturica. Osim toga, osvojio je „Srebrnog lava“ u kategoriji „najbolja režija“ na Venecijanskom filmskom festivalu.

Dokumentarni film o bendu No Smoking Orchestra pod naslovom „Super 8 Stories“ Kusturica je objavio 2001. godine. Film se sastoji iz snimaka sa koncerata i turneja benda, te prati razvojnu priču njegovih članova.

Drama „Život je čudo“ u kojoj glavne uloge tumače Slavko Štimac i Nataša Šolak objavljena je 2004. godine. Film je osvojio filmsku nagradu francuskog nacionalnog obrazovnog sistema, prvu nagradu Međunarodnog filmskog festivala Valjadolidu, te nagradu „Cezar“ za najbolji film u Evropskoj uniji. Nominovan je za nagrade „Zlatni šiljak“ i „Zlatna palma“.

Godine 2005. ponovo je izabran za člana žirija na Filmskom festivalu u Kanu. Tada je filmskoj publici i kritici predstavio film „Zavet“, zanimljivu komediju koja prati život dede i unuka u zlatiborskom zabačenom selu. Uloge tumače Aleksandar Berček, Uroš Milovanović, Marija Petronijević i drugi. Scenario je pisao Kusturica, a režiju, osim njega potpisuju Oliver Delbošc i Mark Misonijer (Mark Missonnier).

U maju 2007. godine u Italiji objavljen je dokumentarni film „Maradona“, o slavnom argentinskom fudbaleru Dijegu Armandu Maradoni (Diego Armando Maradona). Premijerno je prikazan 2008. godine na Kanskom festivalu. U junu 2007. godine je režirao spot za pesmu „Rainin` in Paradize“ francuskog muzičara Manu Čaa (Manu Chao) kojim je najavljen izlazak albuma „La Radiolina“.

8. septembra 2007. godine je zajedno sa sportistima Anom Ivanović, Jelenom Janković i Aleksandrom Sašom Đorđevićem proglašen UNICEF-ovim ambasadorom u Srbiji.

Za to vreme pripremao je prvi Filmski festival „Kustendorf“ u Drvengradu, selu koji je sam izgradio za potrebe snimanja filma „Život je čudo“. Festival se od tada održava svake godine polovinom januara, a do sada su ga posetile mnoge svetske filmske zvezde.

U septembru 2009. godine u francuskim bioskopima je premijerno prikazan triler „Afera Fervel“ („L’affaire Farewell“) u kome Kusturica glumi poručnika KGB-a (ruske obaveštajne agencije). Film je prikazan na festivalima u Sijetlu, Torontu, Teluridu i Francuskoj. Iste godine najavio je snimanje filmske opere bazirane na romanu „Na Drini ćuprija“, Nobelovca Ive Andrića.

Vlade Srbije i Republike Srpske saopštile su da će podržati ovaj projekat i obezbediti deo sredstava za snimanje.

U jednom intervjuu Kusturica je izjavio da će u Izaelu snimati film „Hladna voda“. Priča prati Palestinca koji živi u Hamburgu i radi kao trbušni plesač. Nedugo nakon toga režiser je započeo pripreme za film o meksičkom revolucionaru Panču Vilji (José Doroteo Arango Arambula – Pancho Villa). Tom prilikom je rekao da bi glavne uloge trebalo da tumače Džoni Dep i Salma Hajek (Salma Hayek).

Premda je prvobitni naziv trebao da bude „Sedam prijatelja Panča Vilje i žena sa šest prstiju“, odlučeno je da će film nositi naziv „Divlje ruže, nežne ruže“. Godine 2011. francuski režiser Olivije Orle (Olivier Horlait) je premijerno prikazao svoj film „Pelikan“ (Nicostratos the Pelican) u kome glavnu ulogu tumači srpski režiser. Na 64.

Filmskom festivalu u Kanu koji je održan u maju 2011. godine Kusturica je ponovo izabran za člana žirija. 14. maja mu je dodeljen orden viteza Legije časti, što predstavlja jedno od najvećih priznanja u Francuskoj.

U septembru 2012. godine je bio predsednik žirija na Međunarodnom filmskom festivalu u Sankt Petersburgu. Tokom festivala je sa svojim okestrom izveo nekoliko pesama za publiku. U ulozi režisera i glavnog glumca Kusturica se ponovo našao 2016. godine.

U filmu „Na mliječnom putu“ koji je premijerno prikazan 9. septembra 2016. godine na 73. Međunarodnom filmskom festivalu u Veneciji glumi rame uz rame s Monikom Beluči (Monica Belluci) i Slobodom Mićalović. Film je u Srbiji premijerno prikazan 16. januara 2017. godine.

Kusturica je film „Na mliječnom putu“ opisao rečima „To je film o tome da dvoje unesrećenih ljudi, jedno u poteri, drugo u bežanju od stvarnosti, nalete jedno na drugo. U stvari, uprkos izazovima koji postoje, uprkos mlađoj, i uslovno rečeno, lepšoj ženi, ta ljubav postane prava zato što te ljubavi, koje se na takav način dešavaju, one nemaju svoj protokol, one su kao grom iz vedra neba, čudo koje poveže dvoje ljudi.“

Film je dobio nagradu „Mladi zlatni lav“ koju dodeljuje mladi žiri na zvaničnoj Fejsbuk stranici Venecijanskog festivala.

Muzička karijera

Muzičku karijeru Emir Kusturica započeo je polovinom 1986. godine svirajući bas gitaru u sarajevskom rok bendu Zabranjeno pušenje, koji mnogi često opisuju kao „pokretačku snagu Novog primitivizma“. Tzv. „Afera Maršal“ je tokom 1987. godine „uzdrmala“ muzičku, političku i javnu scenu u tadašnjoj Jugoslaviji. Naime, tokom koncerta u Rijeci pojačalo marke „Maršal“ („Marshal“) se pokvario, a frontmen Nenad Janković, poznatiji kao Nele Karajlić je publici rekao „Crk`o Maršal, mislim na pojačalo“ što je izazvalo pravu pometnju jer je imenom Maršal nazivan i pokojni predsednik Jugoslavije Josip Broz Tito. To je okarakterisano kao vređanje lika i dela Josipa Broza, pa su koncerti i nastupi otkazani, a njihove pesme su prestale da se emituju na TV i radio stanicama. Kusturica je svirao bas gitaru na tri pesme s albuma „Pozdrav iz zemlje Safari“, te komponovao muziku za pesmu „Probušeni dolar“ s istog albuma. Režirao je spot za pesmu „Manijak“ koji su mnogi u to vreme smatrali kontroverzom, pa je zabranjeno njeno emitovanje. Kusturica je napustio bend 1988. godine.

Pred početak snimanja filma „Crna mačka, beli mačor“ oformio je bend No Smoking Orchestra. Mnoge pesme iz tog filma postale su pravi hitovi. Godine 1999. grupa je snimila album „Unza Unza Time“ i muzički video koji je režirao sam Kusturica. Muzičar i kompozitor Goran Bregović, frontmen benda Bijelo dugme“ napisao je tri pesme „Time of the Gypsies“, „Arizona Dream“ koji izvodi Igi Pop (Iggy Pop) i „Underground“.

Književna karijera

U oktobru 2010. godine Kusturica je objavio autobiografiju „Smrt je neprovjerena glasina“ („Death is an Unverified Rumour“) u izdanju beogradskih „Novosti“. Promociji knjige koja je održana 26. oktobra u Beogradu prisustvovali su muzičar i glumac Nele Karajlić, pisac Dušan Kovačević, te političari Vuk Jeremić, Vojislav Koštunica i drugi. Svih 20 000 primeraka knjige je rasprodato u rekordnom roku. Drugo izdanje štampano je u 32 000 primeraka, pa je i ono „razgrabljeno“ u roku od par nedelja. Treće izdanje objavljeno je 8. decembra iste godine, a u knjižarama se našlo oko 40 000 primerka knjige. Izdavač je u proleće naredne godine objavio da je Kusturičina knjiga prodata u više od 114 000 primeraka. Italijanski prevod objavljen je 30. marta 2011. godine pod imenom „Dove sono in questa storia“ („Gde sam ja u toj priči“, prim. prev). Tokom iste godine knjiga je prevedena na francuski, nemački, bugarski, rumunski, mađarski i grčki jezik. U aprilu 2013. godine „Novosti“ su objavile Kusturičinu knjigu „Sto jada“. Prvo izdanje je štampano u 35 000 primeraka, a drugo u 25 000. Dve godine kasnije prevedena je na francuski jezik.