160 godina od rođenja Mihajla Pupina

Navršava se 160 godina od rođenja Mihajla Pupina (Idvor, 9. oktobar 1854-Njujork, 12. mart 1935), inovatora, naučnika i velikog srpskog patriote.

Proslava tog jubileja biće održana 30. septembra u Rektoratu Beogradskog univerziteta, a obeležiće se i u SAD gde je Pupin proveo veći deo života i ostvario naučnu i univerzitetsku karijeru.

Pupin je tokom Prvog svetskog rata bio među najaktivnijim Srbima organizatorima dobrovoljaca za Solunski front iz Amerike.

U završnim borbama na Solunskom frontu se borilo više od 4.000 dobrovoljaca našeg porekla iz SAD.

Pupin je takođe bio jedan od osnivača, i dugogodišnji predsednik, Srpskog narodnog saveza u Americi. Ličnom imovinom garantovao je finansijske aranžmane za Kraljevinu Srbiju čak i za kupovinu oružja za Srpsku vojsku i dobrovoljce u Prvom svetskom ratu.

Na Londonskoj mirovnoj konferenciji, maja 1913, posle Balkanskih ratova, pomagao je srpsku delegaciju, a direktno je učestvovao na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. godine, braneći interese Srbije i nove zajedničke države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, koja je najzad uključila i njegov rodni Idvor, odnosno znatan deo Banata.

Između ostalog i Pupinovom zaslugom, Srbija odnosno tada Kraljevina SHS, je postigla povoljnije razgraničenje posle Prvog svetskog rata. Posebno je u tom smislu bio problematičan Pupinov Banat za koji je uprkos sastavu stanovništva, bilo planirano, odlukom velikih sila, bitno nepovoljnije rešenje granica.

Osnovao je i nekoliko dobrotvornih fondova, prvi 1914. godine, koji je nazvan imenom Pijade-Aleksić-Pupin, a nagrađivani su najbolji učenici poznavaoci književnosti, narodne poezije, guslarstva, kao i srpske istorije.

Drugi fond, pod imenom Pupin, osnovao je 1926, za pomoć crkveno-školskoj opštini u rodnom Idvoru, kao i Srpskom privrednom društvu "Privrednik" koje se u to vreme iz Zagreba preselilo u Beograd. Iz tog fonda dodeljivana je i pomoć đacima sa područja današnje Vojvodine za školovanje i izdržavanje tokom školovanja.

Bio je i među osnivačima zadužbine pri Narodno-istorijsko-umetničkom muzeju u Beogradu iz kojeg su kupovana srpska umetnička dela za muzej i objavljivane publikacije o srpskim starinama.

Pupin je bio jedan od prvih naučnika koji su svim svojim autoritetom podržali Nikolu Teslu u istraživanju i korišćenju naizmenične struje, nasuprot Tomasu Alva Edisonu koji je u jednosmernu struju imao uložen veliki kapital.

Pupin je rođen, najverovatnije, 9. oktobra (po novom) 1854. u Idvoru, u Banat, u seljačkoj porodici u kojoj je bilo desetoro dece.

Nakon završene osnovne škole u obližnjem Perlezu i pohađanja pančevačke realne gimnazije, 1872. je otišao na školovanje u Prag.

Posle samo dve godine emigrirao je u SAD, gde je godinama radio kao fizički radnik i pohađao večernju školu.

Prijemni ispit na Kolumbija koledžu u Njujorku položio je 1879. godine, gde je zbog pokazanog znanja oslobođen školarine, a izdržavao se radeći fizičke poslove i dodatnim časovima koje je držao đacima.

Školovanje je nastavio u Kembridžu, u Britaniji, a u Berlinu je doktorirao fizičku hemiju 1889. godine. Od tada pa do 1929. bio je nastavnik fizičke matematike na Kolumbija univerzitetu u Njujorku, a tokom naučne karijere patentirao je više desetina pronalazaka.

Za autobiografsko delo "Sa pašnjaka do naučenjaka" objavljeno 1923, dobio je Pulicerovu nagradu.

Pupin je bio član više naučnih asocijacija širom sveta - Francuske akademije nauka, Srpske kraljevske akademije, predsednik Njujorške akademije nauka.

Bio je počasni doktor čak 18 univerziteta širom sveta.

Umro je 12. marta 1935. u Njujorku i sahranjen je na groblju Vudlaun u Bronksu, SAD.