Pisac poganog jezika. Skupo platio istinu: Kad je umro, zgrada Narodnog pozorišta prekrivena je crnim platnom!

Alkibijad Nuša, poznatiji kao Branislav Nušić, je bio srpski komediograf i pisac romana, drama, priča i eseja. Smatra se začetnikom retorike u Srbiji, a radio je i kao novinar i diplomata.

Njegova svestrana interesovanja su obuhvatala i fotografiju pa se njome bavio amaterski.

Za njega se govorilo da je odličan zabavljač šire pozorišne i čitalačke publike koja mu je uvek bila naklonjenija nego kritičari. Rođen je 20. oktobra 1864. godine u prestonici Kneževine Srbije, blizu Saborne crkve. Danas je u toj kući smeštena Narodna banka Srbije. Jedna od ulica u centru grada nosi njegovo ime i napravljen mu je spomenik na Trgu Republike u Beogradu. Kuća koju je sagradio 1937. godine je proglašena za kulturno dobro i nalazi se u Šekspirovoj ulici, preko puta stadiona FK Partizan. Preminuo je 19. januara 1938. godine u prestonici Kraljevine Jugoslavije. Pisac potiče iz cincarske porodice, a njegovi roditelji su se zvali Ljubica i Đorđe Nuša. Bavili su se trgovinom žita, ali kada se Branislav rodio, izgubili su bogatstvo.

Bili su primorani da se presele u Smederevo gde je Alkibijad završio osnovnu školu i dva razreda gimnazije. On se vratio u Beograd i tu je maturirao. Čim je postao punoletan, promenio je ime i prezime u Branislav Nušić. U mladosti je bio član Srpske radikalne stranke. Rano se zainteresovao za dramu, a kao student je glumio na sceni Narodnog pozorišta.

1883. godine je napisao svoju prvu komediju „Narodni poslanik“ u kojoj ismeva političare, izbore i palanačko poimanje politike. Iako su Milovan Glišić i Laza Lazarević povoljno ocenili ovo delo, upravnik pozorišta, Milorad Šapčanin, je tražio odobrenje od ministarstva policije da ga stavi na pozornicu. Komedija je u policiji ostala 13 godina i prvi put je prikazana 1896. godine.

1884. godine Nušić je diplomirao na pravnom fakultetu koji je bio u sastavu Velike škole u Beogradu, najviše obrazovne institucije u Srbiji u periodu od 1863.-1902. godine. Prvu godinu studiranja je proveo u Gracu, Austrija. 1885. godine je služio vojni rok i učestvovao je u Srpsko-bugarskom ratu koji je trajao dve nedelje.

1886. godine je izašla prva Nušićeva štampana knjiga pod nazivom „Pripovetke jednog kaplara“. Ona se sastoji od kratkih priča u kojima opisuje atmosferu rata u pozadini, izvan bitaka. 1887. godine je nastala jedna od njegovih najpoznatijih komedija „Sumnjivo lice“. U njoj se podsmeva policiji koja proganja samo one koji se bore protiv dinastije i koja ima fobiju od stranaca. Delo je premijerno prikazano na sceni 29. maja 1923. godine, tj. 35 godina kasnije . U „Dnevnom listu“ je objavio pesmu „Dva raba“ u kojoj je ismevao monarhiju i kralja Milana Obrenovića. Pošto je već bio poznat kao mlad čovek „poganog jezika i još poganijeg pera“, 1888. godine je osuđen na dva meseca robije. Kralj je ubedio sudije da kaznu produže na dve godine. Jednu je proveo u zatvoru u Požarevcu gde je pisao priče od kojih se sastoji knjiga „Listići“ i komediju „Protekcija“. U njoj, takođe, ismeva birokratiju, ali na mnogo suptilniji način zbog čega je već sledeće godine prikazana na sceni. Ova, kao i prethodne dve komedije su napisane po uzoru na Gogoljevo delo „Revizor“. U početku, zatvorski upravnik nije hteo da mu dozvoli da piše, ali vremenom je popustio.

1889. godine je, zahvaljujući molbi svog oca, dobio pomilovanje i prijem kod kralja Milana. Bilo mu je teško da nađe mesto u državnoj službi zbog čega se odrekao antirežimskih ideja. Ministar inostranih poslova ga je postavio za pisara i prevodioca konzulata u Bitolju, dok je u Skoplju, Solunu, Serezi i Prištini bio vicekonzul i konzul. Tu je služio narednih deset godina. 1893. godine u Bitolju se oženio Darinkom, ćerkom Ljubice i Božidara Đorđevića. Dobili su dvoje dece, ćerku Margitu i sina Strahinju Bana. Iste godine je postavljen za konzula u Prištini gde je gledao stradanje svog naroda. To je opisao u delu koje se zove „Pisma konzula“.

1897. godine je napisao simpatičnu porodičnu komediju situacije pod nazivom „Prva parnica“.

1898. godine je završio knjigu pripovedaka „Ramazanske večeri“ u kojoj govori o nekom prohujalom životu koji postaje svet legendi. Veliki uticaj na Nušića je imao njegov prijatelj, pesnik Vojislav Ilić. 1900. godine je postao sekretar Ministarstva prosvete, a zatim dramaturg Narodnog pozorišta u Beogradu. Napisao je tragediju „Knez Ivo od Semberije“ u kojoj opisuje bol i žrtvu koju podnose knez Ivo i drugi Srbi, komediju „Običan čovek“, dramu „Tako je moralo biti“ koja govori o braku iz računa koji će propasti, humoresku „Šopenhauer“ i bajku „Ljiljan i omorika“.

1901. godine je završio dramu „Pučina“ u kojoj ljubavnica ministra želi da stvori karijeru svome mužu i ugled svojoj porodi

ci. Napisao je pozorišni komad za decu u tri slike pod nazivom „Rastko Nemanjić“. 1902. godine se zaposlio u Poštansko-telegrafskom odeljenju Ministarstva građevina. Napisao je humoristički roman „Opštinsko dete“ u kojem je proširio anegdotu o odojčetu koje je napustila majka i koje je postalo „opštinsko dete“.

1903. godine je odigrana humoreska u jednom činu pod nazivom „Naša deca“. Izvedena su i sledeća dela: „Pod starost“, „Greh za greh“, „U srpskoj kući“.

1904. godine je postavljen za upravnika Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Osnovao je prvo dečje pozorište u kom su deca tumačila glavne uloge, ali ono je ubrzo prestalo da postoji.

1905. godine se vratio u Beograd i počeo je da se bavi novinarstvom. Tekstove je potpisivao svojim imenom i prezimenom, ali i pseudonimom „Ben Akiba“. 1906. godine je u drami „Svet“ prikazao težnju jednog čoveka i oca da sačuva integritet i samostalnost svog života i života svoje porodice od malograđana.

1907. godine je uradio dramski fragment u jednom činu pod nazivom „Danak u krvi“.

1908. godine je nastao rodoljubivi komad „Hadži-Loja“ u kome istoimeni junak na čelu Muslimana i Srba pokušava da se suprostavi austrijskoj vojsci.

1909. godine u drami „Jesenja kiša“ opisuje tragičnu sudbinu jedne žene. Nušićeva najuspelija drama je „Iza Božjih leđa“ koja je prvi put objavljena 1964. godine.

1911. godine je napisao „Put oko sveta“, komičnu pozorišnu reviju o čudnovatim događajima Jovanče Micića u kojoj ima mnogo viceva i dosetki lokalnog karaktera.

1912. godine je bio načelnik okruga u Bitolju, ali ga je zamenio Dušan Đ. Alimpić.

1913. godine se preselio u Skoplje i osnovao je pozorište.

1915. godine je, sa vojskom za vreme Prvog svetskog rata, prešao Albaniju i boravio je u Italiji, Francuskoj i Švajcarskoj do kraja rata.

1919. – 1923. godine je bio upravnik „Umetničkog sektora“ ministarstva za prosvetu.

1921. godine je završio roman „Devet stotina petnaesta“ u kojem svedoči o tragedijama koje je doživeo tokom povlačenja srpske vojske 1915. godine. Nušić je u ovom ratu izgubio sina jedinca koji se borio u redovima Skopskog đačkog bataljona poznatijeg pod imenom 1300 kaplara.

U Narodnom pozorištu su izvedene njegove komedije: „Dva lopova“ i „Svetski rat“. 1923. godine je napisao tragediju „Nahod“ i drame inspirisane istorijom: „Kneginja od Tribala“ i „Tomaida“.

1924. godine je postao upravnik Narodnog pozorišta u Sarajevu. Napisao je delo „Autobiografija“ u kom se humoristički osvrće na svoje uspomene i zapažanja.

Jedna od priča se zove „Prva ljubav“ i u njoj opisuje osećanja koja je gajio prema devetogodišnjoj pegavoj devojčici Persi.

1925. godine je napisao patriotsku dramu „Velika nedelja“.

1927. godine se vratio u Beograd.

1929. godine je završio jedno od svojih najpopularnijih dela, komediju „Gospođa Ministarka“. 29. maja je prvi put izvedena u Narodnom pozorištu, a glavnu ulogu je tumačila Žanka Stokić. Iako je prešao šezdesetu godinu života, nastavio je intenzivno da stvara pozorišna dela.

1932. godine je napisao komediju „Mister Dolar“ koja govori o bogatom Matkoviću koji želi da se osveti društvenoj grupi kojoj pripada i devojci koja ga je ostavila.

10. februara 1933. godine je izabran za redovnog člana SANU. Iste godine je završio dečji roman „Hajduci“ u kome opisuje avanture šestorice osnovaca na obali Dunava. Roman je postao obavezna lektira u osnovnim školama u Srbiji i Republici Srpskoj.

1934. godine je napisao komediju „Ožalošćena porodica“ u kojoj grupa ljudi iščekuje nasledstvo i deli blago koje još uvek nije dobila.

1935. godine je stvorio komediju „UJEŽ – Udruženje jugoslovenskih emancipovanih žena“. Nušić prikazuje buržujske žene koje su zasićene dosadom i ruga se njihovim društvenim ambicijama.

1936. godine je nastala komedija „Dr“ u kojoj je glavni lik gazda Života koji želi da kupi sve časti i počasti, ali, na kraju, mora da se pomiri sa nužnim porazom.

1937. godine je završio komediju „Pokojnik“ u kojoj prikazuje ljude i društvo koje živi u laži. Nušić je doprineo osnivanju Rodinog pozorišta u Beogradu koje je preteča pozorišta Boško Buha. Neumorno je stvarao do smrti pa su komedije „Vlast“ i „Đole Kermit“ ostale nedovršene.

Krajem 1937. godine je operisan, a preminuo je početkom 1938. godine. Tog dana je fasada Narodnog pozorišta u Beogradu bila uvijena u crno platno.

Zanimljivost

Pisac je nazvao neku gospođu kravom i zbog toga je dospeo na sud. Sudija mu je odredio novčanu kaznu koju je on, naravno, platio. Pre nego što su se svi razišli, on upita sudiju: „Gospodine sudijo, a kada bih ja kravi rekao da je gospođa, da li bih i onda bio kažnjen?“

„Naravno da ne biste bili kažnjeni u tom slučaju“, odgovori mu sudija.

„Doviđenja, gospođo“, odgovori Branislav Nušić onoj zbog koje je dospeo na sud i napusti prostoriju.

Neki od najpoznatijih citata ovog pisca su:

„Ima ljudi koji se više raduju tuđoj nesreći, nego svojoj sreći.“

„Brak čini troje: ljubav, poverenje i strpljenje.“

„Lakše je biti ministar nego berberin. Berberin, prvo, mora znati brijati, a drugo, mora paziti da nekog ne poseče, a ministar ne mora znati brijati niti mora paziti hoće li koga poseći, jer, i ako poseče, nije kriv.“

„Prvi poljubac dođe mu kao neka mala matura, posle koje dete prelazi u više razrede, gde se uči viša matematika ljubavi sa svim poznatim i nepoznatim količinama.“

„Pravda je često puta teža ljudima od nepravde.“

„Mržnja onih koji su zli nije toliko opasna kao njihovo prijateljstvo.“